De relevantie van de SUP voor de transitie naar de circulaire economie wordt beschreven aan de hand van de 

. De R-ladder geeft de verschillende strategieën van circulariteit weer. Hoe hoger op de R-ladder (dus hoe dichter bij trede 1), hoe lager het grondstofgebruik.

De SUP verbiedt het op de markt brengen van bepaalde wegwerp kunststofproducten. Op deze manier worden de negatieve effecten van deze kunststofproducten voorkomen en wordt het gebruik van duurzamere alternatieven afgedwongen.

De richtlijn ontmoedigt het gebruik van bepaalde plastic producten voor eenmalig gebruik, onder meer met bewustwordingsmaatregelen en markeringsvoorschriften. Op deze manier gaan consumenten eerder overwegen om een dergelijk plastic product niet te kopen of gebruiken. Producenten worden op hun beurt gedwongen om de kosten voor deze bewustwordingsmaatregelen en markeringsvoorschriften te dekken, via de 

uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV)

. Ze zullen daardoor overwegen om plastic wegwerpproducten te vervangen of het plasticgehalte te verminderen.

De SUP stelt eisen omtrent de gerecyclede inhoud voor plastic wegwerpflessen. Hierdoor bevatten plastic producten voor eenmalig gebruik minder plastic.

De SUP promoot het ontwikkelen van herbruikbare en duurzame alternatieven ter vervanging van plastic producten voor eenmalig gebruik.

De richtlijn bevat doelstellingen om plastic afval gescheiden in te zamelen, zodat het gerecycled kan worden.

De SUP bevat eisen voor het gebruik van gerecycled materiaal.

Via bewustwordingsmaatregelen en informatievereisten - benoemd in de SUP - krijgen consumenten informatie over de ‘do’s en don’ts’ als het gaat om het weggooien van plastic producten voor eenmalig gebruik. Zo wordt betere recycling gestimuleerd.

De SUP benoemt programma's voor uitgebreide producentenverantwoordelijkheid, waarin producenten verplicht worden om de kosten te dekken van de inzameling van (zwerf)afval van bepaalde kunststofproducten. Op deze manier worden producenten gestimuleerd om plastic wegwerpproducten zoveel mogelijk te recyclen.

De SUP benoemt verschillende maatregelen voor tien verschillende plastic wegwerpproducten, om zwerfafval tegen te gaan en duurzame alternatieven af te dwingen. De SUP concentreert zich op dit moment op tien productcategorieën:

Bekers en voedselcontainers van geschuimd polystyreen

Bekers en voedselcontainers van oxo-degradeerbaar plastic

De maatregelen van SUP bestrijken samen de gehele waardeketen: ontwerp, productie, levering, gebruik en verwerking. Een belangrijke maatregel uit de SUP is de volgende toets: als er een betaalbaar en duurzaam alternatief beschikbaar is voor het plastic wegwerpproduct, dan wordt de toepassing ervan verplicht – en daarmee de plastic variant verboden. Dit geldt bijvoorbeeld voor wattenstaafjes, bestek, borden, rietjes, roerstaafjes en stokjes voor ballonnen. Op deze manier dwingt de SUP het gebruik van het duurzame alternatief af aan de markt.

Is er nog geen duurzaam en betaalbaar alternatief voorhanden? Dan schrijft de SUP de volgende maatregelen voor, met als doel het verbruik van de producten te beperken:

Vermindering van consumptie via bewustwordingsmaatregelen

Introductie van ontwerpeisen, zoals de eis dat doppen verbonden moeten blijven met plastic flessen

Introductie van markeringsvoorschriften om consumenten te informeren over de hoeveelheid plastic die het product bevat en de schade die het product berokkent aan de natuur

Invoering van verplichtingen voor producenten op het gebied van afvalinzameling en afvalbeheer

Wat is SUP

De SUP benoemt de volgende specifieke verplichtingen voor lidstaten:

Handelsbeperkingen voor bepaalde kunststofproducten

De SUP benoemt een verbod voor het op de markt brengen van bepaalde plastic wegwerpproducten en producten vervaardigd uit oxo-degradeerbare kunststoffen. Onder dit verbod vallen onder andere wattenstaafjes, ballonnen(stokjes), bestek, roerstaafjes, rietjes en borden. Bestaande voorraden mogen nog wel worden verkocht. Lidstaten moeten op dit handelsverbod toezien.

 (ILT), onderdeel van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, houdt in Nederland toezicht op de naleving van wet- en regelgeving met betrekking tot eenmalig te gebruiken plastic producten door bedrijven, organisaties en supermarkten. Dit doet ILT door de belangrijkste sectoren te identificeren en het gedrag van ondernemers binnen deze sectoren te analyseren. Daarnaast verzamelt de ILT signalen en meldingen, van inspecteurs, burgers en bedrijven. De ILT is bevoegd om waarschuwingen af te geven en dwangsommen op te leggen.

Vanaf 2025 moeten PET-drankflessen in elke lidstaat minstens 25% gerecyclede kunststoffen bevatten, berekend als het gemiddelde van alle op het grondgebied in de handel gebrachte PET-flessen. Vanaf 2030 wordt dit percentage verhoogd naar minstens 30% voor alle soortgelijke drankflessen op het grondgebied van de lidstaat. Deze maatregelen zijn gericht op het bevorderen van het gebruik van gerecyclede materialen in drankverpakkingen.

De lidstaten verplichten fabrikanten om opvallende, duidelijk leesbare en onuitwisbare markeringen op kunststofproducten voor eenmalig gebruik aan te brengen. Deze markeringen moeten consumenten informeren over passende afvalbeheer-opties, in overeenstemming met de 

. Daarnaast moeten ze de aanwezigheid van kunststoffen in het product en de negatieve milieu-impact van zwerfafval of ongeschikte verwijderingsmethoden benadrukken.

Uitgebreide producentenverantwoordelijkheid zwerfafval (UPV)

: producenten worden verantwoordelijk gehouden voor het zwerfafval afkomstig van hun plastic wegwerpproducten. Rebel heeft in een advies aan het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat 

 gemaakt over de relatie tussen de verplichtingen vanuit de SUP en de uitgebreide producentenverantwoordelijkheid (UPV).

Daarnaast benoemt de SUP dat producenten de kosten voor het opruimen van het zwerfafval afkomstig van hun producten moeten vergoeden. Producenten betalen een vast bedrag voor elk plastic wegwerpproduct dat ze op de markt brengen. Dit bedrag varieert per product. De overheid voert elke vier jaar een kostenonderzoek uit om de kosten te bepalen die gepaard gaan met bewustwordingsmaatregelen en het opruimen van zwerfafval. Op basis van dit onderzoek en een jaarlijks samenstellingsonderzoek, waarbij de samenstelling van het zwerfafval en het aantal op de markt gebrachte producten wordt bepaald, stelt de overheid jaarlijks de bijdrage van producenten vast.

Specifieke verplichtingen lidstaten

De SUP bevat verplichtingen die over het algemeen voor iedereen gelden. De richtlijn maakt wel onderscheid tussen consumenten en producenten en tussen eten/drinken op locatie (on-site) of afhalen. Daarnaast bevat de SUP specifieke verplichtingen voor de volgende bedrijven, organisaties en instellingen:

Kantoren, bedrijven, instellingen, sportclubs en verenigingen en gesloten evenementen

Deze bedrijven en organisaties mogen vanaf 1 januari 2024 geen plastic wegwerpbekers en -bakjes aanbieden. Er moet gewerkt worden met herbruikbare alternatieven of gebruikers moeten zelf een beker, bakje of bord meenemen. Uitzondering op deze regel zijn zorginstellingen en gesloten inrichtingen, vanwege veiligheids- en hygiënevoorschriften.

Supermarkten, detailhandel, kiosken, horeca en open evenementen

Deze bedrijven en organisaties moeten vanaf 1 juli 2023 een bedrag doorberekenen aan consumenten voor de aanschaf van in plastic verpakt eten of drinken. Drinkt of eet de klant op locatie, dan zijn plastic wegwerpbekers en -bakjes niet toegestaan.

Voor wie geldt SUP?

De SUP is een Europese richtlijn. De richtlijn moet in Nederlandse wetgeving geïmplementeerd worden om het afgesproken eindresultaat van de SUP te bepalen. De SUP is in de volgende Nederlandse wet- en regelgeving opgenomen:

 kunststofproducten voor eenmalig gebruik

Daaruit volgen specifieke maatregelen die de Rijksoverheid in 2023 en 2024 heeft genomen om te voldoen aan de SUP-richtlijn (niet uitputtende lijst):

Verbod op de verkoop van bepaalde plastic wegwerpproducten

Statiegeld van € 0,15 op kleine plastic flesjes tot 1 liter en blikjes voor dranken

Logo verplicht op bepaalde plastic producten

Vissers moeten minimaal 23% van al het vistuig-afval inzamelen

Producenten van plastic wegwerpproducten die veel in het zwerfafval voorkomen, betalen de kosten voor het opruimen van (zwerf)afval

Extra kosten voor het gebruik van plastic wegwerpbekers en -bakjes voor dranken en maaltijden voor onderweg

Herbruikbaar servies verplicht voor eten en drinken ter plaatse

Doppen moeten vastzitten aan plastic flessen en drankverpakkingen

PET-flessen moeten vanaf 2025 voor minstens 25% uit gerecycled plastic bestaan, en vanaf 2030 voor minstens 30%

De overheid gaat consumenten meer informatie geven over herbruikbare alternatieven voor plastic wegwerpproducten

SUP in de nationale rechtsorde

Onderzoek wijst uit dat 70% van het zwerfafval op zee bestaat uit kunststoffen voor eenmalig gebruik. Om een einde te maken aan de toepassing van deze kunststoffen, en zo de vervuiling van het mariene milieu en de negatieve impact op onze gezondheid te voorkomen en te verminderen, heeft de Europese Commissie de Single-Use Plastics-richtlijn (SUP) opgesteld. 

Ministeriële regeling kunststofproducten voor eenmalig gebruik

Besluit kunststofproducten voor eenmalig gebruik

Ecodesign for Sustainable Products Regulation

De SUP is voor decentrale overheden op twee manieren relevant. Ten eerste moeten overheden de maatregelen van de SUP doorvoeren in de eigen organisatie. Ten tweede hebben decentrale overheden een rol in de toepassing van de richtlijn in beleid en uitvoering van taken op eigen grondgebied.

Doorwerking van de SUP binnen de eigen organisatie van decentrale overheden

De SUP benoemt een verbod op drinkbekers en verpakkingen van wegwerpplastic. Dat verbod geldt ook in overheidsinstellingen. Als overheidsinstelling kun je hier op twee manieren mee omgaan: je kunt werken met een duurzaam alternatief, of je gaat uit van het ‘bring your own’-principe. De gemeente Amsterdam doet dat laatste, en laat bezoekers en medewerkers een eigen beker, bakje of bord meenemen naar kantoor.

Gemeenten of provincies verzorgen hun catering niet zelf. Die rol is doorgaans aanbesteed. In de aanbesteding zal de SUP een doorvertaling moeten krijgen, bijvoorbeeld via een contracteis.

Doorwerking van de SUP in beleid en taken van decentrale overheden

De SUP komt op drie beleidsterreinen van decentrale overheden terug: afvalinzameling, vergunningverlening en bewustwording.

De SUP benoemt meerdere doelstellingen op het gebied van plastic afval, zoals het beter scheiden van plastic afval, het verminderen van plastic afval en het voorkomen van zwerfafval. Deze doelstellingen moeten gemeenten opnemen in beleid en via maatregelen voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. Daarnaast dekt de overheid de kosten van het opruimen, het vervoer en de verwerking van zwerfafval. De kosten voor het opruimen, vervoeren en verwerken van bepaalde productgroepen (bijvoorbeeld vochtige doekjes) komen wel voor rekening van producenten.

Op evenementen wordt veel wegwerpplastic gebruikt. Daarom nemen verschillende Nederlandse en Europese festivalorganisatoren - als gevolg van de lopende 

 - het initiatief om zich te ontwikkelen tot circulaire festivals. 

Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat

Daarnaast kunnen gemeenten het verbruik van plastic voedselverpakkingen en bekers voor eenmalig gebruik voor evenementen verminderen door vereisten op te nemen in de vergunningsvoorschriften:

Voor een besloten evenement geldt dat het gebruik van circulaire bekers en voedselcontainersystemen (waar plastic producten worden ingeleverd voor hergebruik of recycling) verplicht is. Een besloten evenement is bijvoorbeeld een muziekfestival, concert of sportevenement in een stadion. Er is dan sprake van een beperkte toegang, een specifiek publiek en een afgesloten terrein.

Voor een openbaar evenement zijn er twee opties:

Elk voedseluitgiftepunt is individueel verantwoordelijk voor het naleven van de on-site en/of afhaalvereisten.

Alle voedselverdelers worden als geheel behandeld, waarbij on-site consumptievereisten gelden en één retourneringssysteem wordt gebruikt (bijvoorbeeld met tokens).

Openbare evenementen zijn bijvoorbeeld braderieën, marathons en stadsevenementen zoals Koningsdag en carnaval. Er is dan sprake van een niet-afgesloten terrein en vrije toegang voor het publiek.

De SUP benoemt een bewustwordingsverplichting van producenten richting consumenten, over o.a. informatie over herbruikbare alternatieven, effectief afvalbeheer en de milieueffecten van slechte verwijdering. Gemeenten kunnen (vrijwillig) bijdragen aan bewustwordingsverplichtingen door actief informatie te verstrekken via:

Daarnaast kan de gemeente eisen stellen aan reclame in de openbare ruimte.

Beleid en verantwoordelijkheden

SUP voorstel gepresenteerd door Europese Commissie.


SUP richtlijn aangenomen door Europese Commissie.


SUP richtlijn geïmplementeerd in nationale wetgeving via het 

Besluit Kunststofproducten voor eenmalig gebruik


Verbieden van het gratis aanbieden van plastic wegwerpproducten door bedrijven en aanbieders van afhaalvoedsel. In plaats daarvan moeten ze herbruikbare alternatieven verstrekken of ‘bring your own’ mogelijk maken.

Bedrijven en organisaties waar ter plaatse consumpties worden genuttigd mogen ook geen plastic wegwerpproducten meer aanbieden.

Status

Onderzoek wijst uit dat 70% van het zwerfafval op zee bestaat uit kunststoffen voor eenmalig gebruik. Om een einde te maken aan de toepassing van deze kunststoffen, en zo de vervuiling van het mariene milieu en de negatieve impact op onze gezondheid te voorkomen en te verminderen, heeft de Europese Commissie de Single-Use Plastics-richtlijn (SUP) opgesteld. 
Daarnaast beoogt de SUP de transitie te bevorderen naar een circulaire economie.

Beta

versie -

Lees meer

Single-Use Plastics Directive (SUP)

Status

SUP Highlights

Relevante NL wetgeving

Relevante EU-wetgeving

Doe met ons mee

Volg ons op:

Productketens

Over CircuLaw

Doe met ons mee

Volg ons op: