Verbied plastic wegwerpproducten
Gemeenten kunnen in het omgevingsplan en/of in de APV een verbod op plastic wegwerpproducten opnemen. Gemeenten zijn namelijk bevoegd om regels te stellen over hun eigen afvalpreventie.
Hoe pas je dit instrument toe?
Gemeenten zijn bevoegd regels te stellen rond hun eigen taken en bevoegdheden. Afvalverwijdering behoort tot de taken en bevoegdheden van gemeenten. Ze kunnen er daarom voor kiezen wegwerpproducten te verbieden, met als doel afvalpreventie.
Bij de taken rondom afvalverwijdering geldt dat gemeenten zelf een nadere invulling kunnen geven aan deze taak en in hun gemeentelijke regels aanvullende eisen kunnen stellen over afvalpreventie.
Bij het opstellen van het verbod is het raadzaam om voor de definitie van een wegwerpproduct aan te sluiten bij de definitie van kunststofproducten voor eenmalig gebruik zoals opgenomen in de Europese SUP-richtlijn.
Daarmee wordt voorkomen dat het verbod in strijd is met de EU-richtlijn kunststofproducten voor eenmalig gebruik.
Vanuit de SUP-richtlijn zijn voor consumptie op locatie vanaf 1 januari 2024 plasticbevattende wegwerpbekers en maaltijdverpakkingen verboden.
Gemeenten kunnen hier een nadere invulling aan geven door te verbieden dat ook andere wegwerpproducten binnen de gemeente niet ter beschikking mogen worden gesteld.
Deze regels kunnen worden gesteld in het omgevingsplan en/of de APV:
- Regels in het omgevingsplan gaan over het beschermen en verbeteren van de fysieke leefomgeving.
- Regels in de APV gaan over openbare orde en veiligheid. Vermindering van afval gaat zowel over de bescherming van de fysieke leefomgeving als het behoud van de openbare orde. Hierdoor kunnen zowel in het omgevingsplan als de APV hiervoor regels worden opgenomen.
Het tegen betaling aanbieden van eten en/of drinken in wegwerpproducten zijn diensten in de zin van de Dienstenrichtlijn. Het opnemen van een verbod is een zogenaamde kwantitatieve beperking.
Een kwantitatieve beperking is alleen toegestaan als voldaan is aan de voorwaarden van de Dienstenrichtlijn: discriminatieverbod, noodzakelijkheidsvereiste en evenredigheidstoets
- Discriminatieverbod: het verbod geldt voor alle dienstverrichters, zonder onderscheid naar nationaliteit of statutaire zetel.
- Noodzakelijkheidsvereiste: het instrument moet een dwingende reden van algemeen belang dienen, zoals milieubescherming en volksgezondheid.
- Evenredigheidstoets: het instrument moet effectief zijn in het bereiken van afvalpreventie, aangetoond met specifieke gegevens.
Het is belangrijk te bewijzen dat het verbod daadwerkelijk leidt tot minder afval. Een gerichte aanpak, waarbij producten met de grootste milieu-impact worden verboden en waarvan dit met cijfers kan worden onderbouwd, kan de noodzakelijkheidstoets en evenredigheidstoets vergemakkelijken.
In dit specifieke geval betekent dit dat moet worden aangetoond dat een verbod op het aanbieden van wegwerpproducten daadwerkelijk leidt tot minder afval in de gemeente. Lees hierover meer bij het instrument: Stel een vestigingsbeperking in voor kledingverkoop in het omgevingsplan.
Uit de praktijk
Bij ons zijn nog geen voorbeelden bekend van dit instrument. Ga jij er mee aan de slag? Laat het ons dan weten.
Juridische toelichting
Op grond van artikel 2.4, eerste lid, Omgevingswet dient de gemeenteraad een omgevingsplan vast te stellen. Het omgevingsplan bevat alle gemeentelijke regels over de fysieke leefomgeving, die bindend zijn voor iedereen.
Het omgevingsplan bevat in ieder geval de regels die nodig zijn voor een evenwichtige toedeling van functies aan locaties (artikel 4.2 Ow).
Op grond van artikel 9.5.2 Wet milieubeheer (Wm) kan het rijk via een Algemene maatregel van bestuur (AMvB) regels ter beschikking stellen over stoffen, mengsels of producten of afvalstoffen, met afvalpreventie als doel.
Uit rechtspraak volgt dat artikel 9.5.2 Wm niet uitputtend is bedoeld. Gemeenten kunnen aanvullende regels stellen over afvalpreventie in hun gemeentelijke verordeningen.
| Rechtsgebied | Publiekrecht > Omgevingsrecht |
| Citeertitel | Omgevingswet |
| Artikel | 2.4 |
| Geldig vanaf | TBD |